ZGRADA OSNOVNE ŠKOLE „DESANKA MAKSIMOVIĆ“ (1904)

Prva svetovna osnovna škola u Zaječaru počela je sa radom 1830. godine sa oko 15 učenika iz Zaječara i obližnjih sela. Nalazila se u blatnjari u „avliji deda Jovanovoj“ na mestu gde su danas OŠ „Ljuba Nešić“ i crkvena porta. Škola je bila privatna i izdržavali su je đački roditelji mesečnim uplatama u novcu i u naturi. Prva opštinska, kasnije državna osnovna škola u Zaječaru otpočela je sa radom 1833. godine po oslobođenju Zaječara od Turaka. Umesto stare školske zgrade podignuta je nova visoka zgrada „bondrukara“ sa učionicama, hodnikom i kancelarijama, na mestu gde su se kasnije nalazili „crkveni dućani“, tj. današnji crkveni park. Porez za izdržavanje škole plaćali su svi građani, a od 1835. godine ona postaje državna škola, te opština preuzima njeno finansiranje. 

Srpsko-turski ratovi 1876-1878. godine naneli su veliku štetu Timočkoj Krajini, a posebno Zaječaru i okolini. Od 32 škole u Srbiji, na području Zaječara zapaljene su i srušene školske zgrade u 13 sela, dok su pripremljeni materijal za izgradnju nove škole u Zaječaru (na mestu gde je danas OŠ „Desanka Maksimović“) Turci zapalili i razneli po Kraljevici. Zbog svega toga, bilo je potrebno malo više od dve decenije da se ponovo prikupe sredstva za izgradnju nove, impresivne zgrade za osnovnu mušku školu, koja je svečano useljena 1904. godine, a u kojoj se danas nalazi OŠ „Desanka Maksimović“. 

Istoriju ove škole pre II svetskog rata tek treba napisati, a od zanimljivih činjenica iz njene prošlosti je i ta da se u njenoj sali u jednom periodu održavala i nastava slikarske sekcije Društva za negovanje umetnosti (1919-23) kojeg je osnovao Stevan Stanković, profesor Gimnazije, uz podršku brojnih kolega profesora i drugih viđenijih građana Zaječara. Ovo vrlo aktivno društvo imalo je, pored slikarske, i muzičku i foto-sekciju. Društvo je vrlo brzo preraslo u četvorogodišnju Slikarsku školu (1923-29), jedinu takvu van Beograda. Takođe, prvo zabavište u Zaječaru bilo je osnovano 12. decembra 1928. godine, i ono se od 1929. godine nalazilo u sastavu osnovne škole sa dečacima i devojčicama uzrasta od 5 do 7 godina. Nakon rata, zabavište je radilo u sastavu škole „Milenko Brković – Crni“ sa dva do tri odeljenja. 

Osnovna škola „Milenko Brković Crni“ osnovana je 1. oktobra 1953. godine Odlukom NOO Zaječar, kada i osnovne škole „Ljuba Nešić“ i „Đura Jakšić“. Prvi direktor škole bio je Miloš S. Milošević, učitelj, dok je škola imala i odeljenje zabavišta i dečiji vrtić za predškolski uzrast. Škola se uselila u „staru zgradu“ osnovne škole koja je građena od 1903. do 1905. godine. Zdanje i danas deluje impresivno, pa se može lako porediti sa najlepšim građevinama sličnih namena u Evropi. Sastoji se od izdvojenog centralnog dela sa svečanom salom, i levog i desnog krila u kojima se nalaze učionice i kabineti. Na prednjoj fasadi u ornamentima izrađen je lik knjige sa godinom 1905, dok se na krilnim delovima nalaze po četiri ista ornamenta. Ornamenti na severnom i južnom delu sadrže grb škole u čijoj su sredini ukrasno ugrađena slova „OŠZ“ (Osnovna škola Zaječar). 

Kada se OŠ „Milenko Brković Crni“ uselila u zgradu, učionički prostor bio je veoma skučen pa je ona po broju učenika (od 400 do 500) bila dva do tri puta manja od ostalih gradskih škola. Ova škola poznata je po tome što se u njoj uvek posebna pažnja posvećivala organizaciji nastave, njenim inovacionim unapređenjima i stručnom i opštem uzdizanju nastavnog kadra, koji često objavljuju stručne i pedagoško-metodske članke. U školi se redovnoprogramira i realizuju dopunska i dodatna nastava, što posebno doprinosi poboljašnju kvaliteta nastave i uspeha učenika.

Godine 1959. u sastavu OŠ „Milenko Brković Crni“ počelo je da radi prvo specijalno odeljenje za školovanje dece ometene u razvoju, no sa porastom broja upisane dece osetila se potreba za posebnom ustanovom koja će na adekvatan način odgovoriti svim njihovim potrebama. Za novootvorenu školu adaptirane su prostorije bivše ženske osnovne škole (pored pozorišta), dok su nekadašnje prostorije Ženske zanatske škole u istom dvorištu adaptirane u internat za smeštaj učenika.

Milenko Brković - Crni (1912-1941), po kome je škola dugo nosila ime, rođen je u okolini Kutine u Hrvatskoj i vrlo rano se uključio u radnički pokret kao organizator i revolucionar. Jedno vreme živeo je u Beogradu, da bi po odluci Pokrajinskog komiteta KPJ maja 1941. godine došao u Zaječar, gde je bio član i sekretar Okružnog komiteta. Imao je važnu ulogu u organizovanjuustanka u Timočkoj Krajini. Septembra 1941. godine uhapšen je na zaječarskoj železničkoj stanici, nakon čega je užasno mučen u zatvoru i polumrtav obešen na Kraljevici, na mestu gde se danas nalazi spomenik „Vešala“. Jula 1954. godine proglašen je za narodnog heroja, a osim škole, njegovo ime nosile su i mnoge ustanove, organizacije, ulice. 

Školske 1993/94. godine, na predlog Nastavničkog veća, Skupština opštine Zaječar usvojila je novo ime škole po Desanki Maksimović (1989-1993), jednoj od najznačajnijih srpskih i jugoslovenskih pesnikinja.

U slobodnim učeničkim aktivnostima OŠ „Desanka Maksimović“ postiže vrhunske rezultate, a posebno su značajne one u okviru pokreta „Nauka mladima“, Kluba mladih tehničara, kao i sportskim aktivnostima. Od školske 2014/15. godine škola pruža usluge produženog boravka u vidu Kreativnog kutka u kojem učenici nižih razreda mogu da provode kvalitetno i sadržajno vreme posle nastave. U školi radi 13 sekcija i 5 učeničkih organizacija, a škola ima i svoj školski bend „Rok Ćira i rok Spira“, dok Dramska družina svake godine ima zapažene nastupe.

IZVORI:

Žarko P. Milošević, Stanko J. Mitić. Osnovno školstvo Zaječara 1830-2003. Zaječar, 2006.

Sergije Kalčić. Zaječar na starim fotografijama i razglednicama I. Zaječar, 1997.

Zvanična internet stranica škole: https://osdesankazajecar.edu.rs/